ادبیات تطبیقی
بررسی تطبیقی مفهوم جبرگرایی در آثار امیل زولا و محمود دولت‌آبادی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
مبحث مکتب‌های ادبی و تأثیر آنها بر نویسندگان ملل مختلف یکی از قلمروهای ادبیات تطبیقی است. بررسی مفهوم جبرگرایی از ارکان اصلی مکتب ناتورالیسم در رمان آسوموار اثر امیل زولا، بنیان‌گذار مکتب ناتورالیسم در فرانسه، و همچنین در رمان روزگارسپری‌شدۀ مردم سالخورده، اثر محمود دولت‌آبادی، نویسندۀ ناتورالیست ایرانی، میتواند زمینۀ مناسبی برای مطالعۀ تطبیقی باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که زولا، براساس دیدگاه جبرگرایانه، شخصیت‌های آسوموار را در بستر جبر وراثت و جبر محیط به تصویر می‌کشد. دولت‌آبادی نیز، تحت تأثیر فلسفۀ جبرگرایی ناتورالیستی، تقدیر شخصیت‌های روزگارسپری‌شدۀ مردم سالخورده را، علاوه بر جبر وراثت و جبر محیط، تحت سیطرۀ نوع سومی از جبر می‌داند که میتوان آن را جبر حادثه نامید. بدین ترتیب، شاید بتوان گفت که دولت‌آبادی با این دیدگاه متفاوت، نشئت‌گرفته از مقتضیات فرهنگی ـ اجتماعی ایران، ناتورالیسم نوینی را در ادبیات داستانی کشور خود به تصویرمی‌کشد.
کلیدواژه‌ها
)