نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

رنه ولک (1903-1995)، نظریه پرداز و منتقد و مورخ نقد ادبی و پژوهشگر آلمانیِ چک‌تبار ادبیات تطبیقی، در وین به دنیا آمد. ولک از 1946 تا 1972 ، در دوران بازنشستگى، رئیس گروه ادبیات تطبیقی دانشگاه ییل بود. او از پایه‌گذاران مجلة ادبیات تطبیقی بود و در انتشار کتابنامة ادبیات تطبیقی که در 1950 منتشر شد، سهم عمده ای داشت. در مقالة «بحران ادبیات تطبیقی» (1958) ، ولک مخالفت خود را با مکتب فرانسوى ادبیات تطبیقى اعلام مى کند. از دیدگاه وى، مکتب فرانسوىِ متکی بر پوزیتیویسمِ قرن نوزدهم اروپا خطری جدی برای
نقد ادبی بود، چون می خواست روش علوم طبیعی را در نقد ادبی به کار گیرد. ولک نظر پژوهشگران ادبیات تطبیقی را به اختلاف نظر در روش شناسی این رشته جلب کرد. وی در واکنش به مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی اظهار می دارد که مرکز توجه این رشته باید ادبیّت و زیبایی شناسی و هنر باشد و نه صرفاً بررسى منابع و تأثیرات. ولک را پایه گذار مکتب امریکایى ادبیات تطبیقى به شمار مى آورند، مکتبى که ادبیات را پدیده اى جهانى و کلیتى در عرصة تخیل هنرى مى داند. از نیمة دوم قرن بیستم، ادبیات تطبیقى با پیروی از نظرات ولک جهتى جدید یافت و به سوى نظریه و نقد ادبى حرکت کرد، نظریه اى که هنوز در برخى دانشگاه هاى معتبر دنیا رایج است. مقالة «بحران ادبیات تطبیقی» ولک، به دلیل تأثیر سرنوشت‌ساز آن بر رشد و تحول این رشته، در میان تطبیق گرایان جایگاه خاصى دارد و هنوز از آن به مثابة نظریه اى جدید در پژوهش هاى ادبى یاد مى کنند. ترجمة این مقاله ارزشمند را شادروان سعید ارباب شیرانى به درخواست ویژه‌نامة ادبیات تطبیقى در ماه‌هاى آخر زندگى پُرثمر خود بر عهده گرفت. (ع. ا.)