ادبیات تطبیقی
تصویر ایران و ایرانی در سفرنامه‌ی از خراسان تا بختیاری
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
فرهنگ‌های انسانی همیشه در ارتباط با هم برای یکدیگر نقش «دیگربودگی» داشته‌اند و بسیاری از اوقات، قضاوت و پیش‌داوری‌های یک فرهنگ دربارة فرهنگ «دیگری» در فرایند پدید آمدن و آفرینش آثار هنری و ادبی رخ می‌نماید. هنگام تبیین تصویرهای ساخته و پرداخته در متون، گویی «خودی» را از دریچة چشم «دیگری» می‌بینیم و به شناختی بهتر و غیرشخصی‌تر دست می‌یابیم. تصویرشناسی در مقام رهیافت مطالعاتی در حوزة ادبیات تطبیقی می‌تواند بخشی از فرایند کشف ظرفیت‌ها و توانایی‌های ادبی متن را از زاویهای دیگر بکاود و تعارض‌های فرهنگی را بازجوید.
مقالة حاضر بر آن است تا با این رویکرد به سفرنامة از خراسان تا بختیاری به قلم هانری رنه دالمانی (1863-1950)، تاریخ‌نگار و هنرشناس فرانسوی، بپردازد که در در اواخر دورة قاجار نوشته شده و نویسنده در آن به بررسی تاریخ ایران و ارائة تصویری از فرهنگ، اجتماع و جغرافیای آن دوره پرداخته است.
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که سفرنامة دالمانی، در مقایسه با بسیاری از نمونه‌های مشابه غربی، تصویر نسبتاً دقیق و قابل‌قبولی از فرهنگ و طبیعت ایران ارائه کرده است. او نگاه منصفانه‌ای به ایران و ایرانی دارد و حداقل از پیش‌داوری و قضاوت خودداری کرده است و کوشیده هر آنچه را دیده است به همان نحو گزارش کند. تصویرپردازی او از «دیگریِ» ایرانی اغلب واقع‌گرایانه و، در مواردی، برخاسته از نگاه غیربومی‌‌گراست و گاهی نیز به کلی‌نگری و ساده‌سازی نزدیک می‌شود.
کلیدواژه‌ها
)